انواع ناهنجاری های مادرزادی مغز: علل، انواع و تشخیص
ناهنجاری های مادرزادی مغز گروهی از اختلالات هستند که مغز نوزاد را از بدو تولد یا در دوران جنینی تحت تاثیر قرار می دهد. این ناهنجاری ها می توانند از یک مشکل خفیف تا یک اختلال جدی و تهدید کننده زندگی متغیر باشند. این اختلالات گاهی در هفته های اول بارداری، زمانی که مغز نوزاد هنوز در حال رشد است، ایجاد می شود. در این مقاله از اقتصادپرس به طور مفصل به ناهنجاری های مادرزادی مغز می پردازیم.
ناهنجاری مغزی مادرزادی چیست؟
زمانی که مغز نوزاد از بدو تولد ساختار یا عملکرد طبیعی نداشته باشد، به آن اختلال مغزی مادرزادی می گویند. برخی از این اختلالات را می توان به راحتی با اسکن مغزی تشخیص داد، اما برخی دیگر تا زمانی که کودک بزرگتر نشود، هیچ علامتی نشان نمی دهند. با توجه به مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC)، ناهنجاری های مادرزادی سیستم عصبی مرکزی از شایع ترین نقص های مادرزادی هستند. حدود 3 نوزاد از هر 1000 نوزاد با یکی از این اختلالات متولد می شوند. مهم است بدانید که بسیاری از این شرایط با تشخیص زودهنگام و مداخلات مناسب بهتر قابل مدیریت هستند.
دلایل ناهنجاری های مغزی مادرزادی
- عوامل ژنتیکی: برخی از ناهنجاری ها از طریق ژن ها و کروموزوم ها منتقل می شوند. سندرم هایی مانند سندرم داون یا سندرم ادوارد ممکن است با اختلالات مغزی همراه باشد.
- عفونت در دوران بارداری: عفونت هایی مانند توکسوپلاسموز، سرخجه، سیتومگالوویروس (CMV) و ویروس زیکا در دوران بارداری ممکن است به مغز جنین آسیب برساند.
- سوء مصرف مواد: استفاده از الکل، مواد مخدر، برخی داروها یا قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خطرناک می تواند باعث نقص رشد مغز شود.
- کمبود اسید فولیک: کمبود اسید فولیک در دوران بارداری با ناهنجاری هایی مانند آنسفالی و اسپینا بیفیدا همراه است، به همین دلیل توصیه می شود زنان قبل از بارداری مصرف اسید فولیک را شروع کنند.
- مشکلات جفت و خون رسانی ناکافی به مغز جنین
انواع ناهنجاری های مغزی مادرزادی
شناخت انواع ناهنجاری های مادرزادی مغز اولین قدم برای درمان یا پیشگیری است. در زیر به بررسی مهم ترین انواع این ناهنجاری ها می پردازیم:
۱. آننسفالی (Anencephaly)
این یکی از شدیدترین و غیرقابل درمان ترین نقایص مادرزادی مغز است. در این حالت قسمت هایی از مغز، جمجمه و پوست سر نوزاد به درستی شکل نمی گیرد. متأسفانه، نوزادانی که با این عارضه متولد می شوند، اغلب عمر کوتاهی دارند یا حتی مرده به دنیا می آیند.
۲. هیدروسفالی (Hydrocephalus)
در این اختلال، مایع مغزی نخاعی به طور غیر طبیعی در بطن های مغز تجمع می یابد و باعث بزرگ شدن سر نوزاد و فشار بر بافت مغز می شود. نوزاد ممکن است تشنج، تاخیر در رشد یا مشکلات بینایی داشته باشد. با این حال، در بسیاری از موارد، می توان آن را با جراحی و شانت کنترل کرد.
۳. میکروسفالی (Microcephaly)
در این حالت سر نوزاد نسبت به سن حاملگی یا نوزادی کوچکتر از حد طبیعی است. این وضعیت اغلب نشان دهنده عدم رشد مغز است. یکی از دلایل اصلی میکروسفالی در سال های اخیر ویروس زیکا بوده است. کودکان مبتلا به میکروسفالی ممکن است در یادگیری، حرکت و صحبت کردن مشکل داشته باشند.
۴. لیسنسفالی (Lissencephaly)
در این حالت سطح مغز صاف و بدون چین می شود. مغز در حالت عادی باید دارای شیارها و برجستگی هایی باشد، اما در این اختلال مغز صاف باقی می ماند. کودکان مبتلا ممکن است تاخیرهای شدید رشدی، تشنج های مکرر و ناتوانی های ذهنی داشته باشند.
۵. هولُوپروزنسفالی (Holoprosencephaly)
در این اختلال، مغز جنین در طول تکامل نمی تواند به نیمکره چپ و راست تقسیم شود. شدت این بیماری متفاوت است و می تواند با ناهنجاری های صورت همراه باشد. در برخی موارد، نوزاد برای مدت کوتاهی پس از تولد زنده می ماند.
۶. آژنزی جسم پینه‌ای (Agenesis of corpus callosum)
در این حالت، قسمت میانی که دو نیمکره مغز را به هم متصل می کند (جسم پینه ای) تشکیل نمی شود. شدت علائم می تواند متفاوت باشد. برخی از افراد بدون هیچ علامتی زندگی عادی دارند، اما برخی دیگر مشکلات شناختی و حرکتی را تجربه می کنند.
علائم و نشانه‌های ناهنجاری های مغزی مادرزادی
علائم می تواند از ناتوانی خفیف یادگیری تا علائم شدید عصبی متغیر باشد:
- تأخیر در رشد حرکتی یا گفتاری
- تشنج‌های مکرر
- مشکلات بینایی یا شنوایی
- افزایش یا کاهش غیرطبیعی اندازه سر
- کاهش سطح هوشیاری نوزاد
راه‌های تشخیص ناهنجاری‌های مغزی در دوران بارداری
پیشرفت در تصویربرداری پزشکی امکان تشخیص زودهنگام بسیاری از ناهنجاری های مادرزادی مغز را فراهم کرده است:
- سونوگرافی آنومالی (هفته 22-18 بارداری): ابزار اصلی برای شناسایی مشکلات ساختاری مغز و البته سایر اندام ها.
- ام آر آی جنین: در مواردی که سونوگرافی کافی نباشد، پزشک ممکن است ام آر آی جنین را تجویز کند.
- تست های ژنتیکی و آمنیوسنتز: برای بررسی سندرم های مرتبط با ناهنجاری های مغزی توصیه می شود.
درمان و پیگیری اختلالات مغزی مادرزادی
درمان این اختلالات بسته به نوع و شدت اختلال متفاوت است. گاهی نیاز به جراحی مغز و اعصاب است، گاهی اوقات درمان شامل توانبخشی، کاردرمانی و گفتار درمانی است. در برخی موارد، فقط مراقبت های حمایتی ارائه می شود.
حرف آخر
نقص های مادرزادی مغز یک مسئله پیچیده و چالش برانگیز است. اما با آگاهی مادر، مراقبت های دوران بارداری و تشخیص زودهنگام می توان بسیاری از این مشکلات را تا حد امکان شناسایی و کنترل کرد. اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، مکمل های اسید فولیک، غربالگری های دقیق و معاینات منظم را جدی بگیرید.
منبع: وبسایت نی نی سایت
